The Empire always strikes twice

Ο David Lynch είναι μυστήριο τραίνο - κι αυτό είναι ίσως το μεγαλύτερο understatement από τότε που ο Oppenheimer είπε "This shit blows." (εξακριβωμένη ατάκα, την είπε αλήθεια, ήμουν εκεί).

Οι ταινίες του Lynch είναι εξίσου μυστήρια τραίνα με το δημιουργό τους - στην πλειοψηφία τους αποτελούν περίπλοκα μωσαϊκά εικόνων και ήχων που ναι μεν διηγούνται μια ιστορία, το κάνουν όμως πετώντας από το παράθυρο όλες τις συμβατικές τεχνικές αφήγησης και εξιστόρησης. Με ελάχιστες εξαιρέσεις, ο Lynch στις ταινίες του πλάθει ένα σύμπαν το οποίο βρίθει από ονειρικές εικόνες, συμβολισμούς, abstracts, easter eggs και red herrings, αποφεύγοντας αυστηρά οποιαδήποτε έννοια συνοχής χρόνου και τόπου, ακόμη και πραγματικότητας.

Το Inland Empire είναι ένα τέλειο παράδειγμα του παραπάνω στυλ. Είναι μεγάλο σε διάρκεια, έξοχα σκηνοθετημένο, με πολύ καλές ερμηνείες, και με ένα narrative το οποίο μετά την πρώτη ώρα περίπου εκτοξεύεται σε χίλιες διαφορετικές κατευθύνσεις, και ο θεατής πρέπει να ακολουθήσει όλα τα ίχνη που μένουν πίσω, αν θέλει να ελπίζει ότι θα βγει με επιτυχία από το λαβύρινθο. Η ταινία περιέχει εικόνες που άνετα συγκαταλέγονται σε μερικές από τις δυνατότερες που έχει παράγει ο σκηνοθέτης, ενώ η Laura Dern μας χαρίζει μια από τις καλύτερες ερμηνείες της ζωής της και μάλιστα έχοντας το βάρος να αναπαραστήσει όχι έναν, όχι δύο, αλλά τρεις (και δυνητικά περισσότερους) χαρακτήρες, κανέναν από τους οποίους δεν είναι σε θέση να καταλάβει πλήρως.

Μέσα από το συνεχές παζλ των εικόνων αλλά και του καταπληκτικού ήχου, ο Lynch δημιουργεί με άνεση την ατμόσφαιρα που έχει γίνει σήμα κατατεθέν του, μια ατμόσφαιρα πιεστική, βαριά, με μουντά χρώματα, που αφήνει στιφή γεύση στο στόμα και την αίσθηση του μυαλού που ονειρεύεται μέσα σ' ένα λήθαργο τόσο βαθύ που δεν μπορεί πια να ξεχωρίσει πού τελειώνει το όνειρο και πού αρχίζει η πραγματικότητα... αν υπήρχε ποτέ πραγματικότητα, ή έστω διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στα δύο. Σ' αυτό συνεισφέρει και το σχεδόν αποκλειστικά με digital film γύρισμα, που αφαιρεί οποιαδήποτε πλαστικότητα και "φτιαχτή ομορφιά" από τις εικόνες και τις κάνει να μοιάζουν σχεδόν αφύσικες και απόμακρες.

Το θέμα βέβαια και η εύλογη ερώτηση αφού πέσουν οι τίτλοι τέλους σε ταινίες όπως αυτή, είναι "Κατάλαβες τίποτα;" Άλλωστε, ο Lynch κάνει τα αδύνατα δυνατά ώστε να πει την ιστορία που θέλει λέγοντας στο θεατή όσα λιγότερα γίνεται - και ταυτόχρονα δείχνοντάς του, βομβαρδίζοντάς τον με συμβολισμούς και εικόνες που μπορεί να μη λένε τίποτα, μπορεί και τα πάντα για την ιστορία. Θεματική συνέχεια του εξαιρετικού Mulholland Drive, το Inland Empire καταπιάνεται με το άσχημο πρόσωπο του Hollywood stardom και τις επιπτώσεις του στη φιλόδοξη γυναίκα/ηρωίδα, καθώς και τα θολά όρια μεταξύ ονείρου και πραγματικότητας, αν και ακολουθεί εντελώς άλλο δρόμο. Πάντως, παρά τον καταιγισμό εικόνων και νοημάτων και το συνεπαγόμενο μπέρδεμα και ξύσιμο της κεφαλής, η ιστορία δεν είναι ένα πρόβλημα χωρίς λύση, αφού αρκεί κανείς, με το που δει την ταινία, να κάνει ένα βήμα πίσω και να κοιτάξει όλο τον πίνακα - η ιστορία ξεπροβάλλει δειλά μέσα από τα μύρια στοιχεία, εικόνες και ατάκες που τη δημιούργησαν, ίσως όχι τόσο εύκολα όσο στο Mulholland Dr. αλλά πάντως το ίδιο σίγουρα. Φυσικά, κι αυτό είναι άλλο ένα χαρακτηριστικό του Lynch που κάνει τη δουλειά του τόσο γοητευτική, στο τέλος δεν κολλάνε τα πάντα. Το συμπέρασμα δεν βγαίνει αβίαστα, ούτε δένουν όλες οι κλωστές σε ένα υφαντό που δείχνει την τελική εικόνα. Δεν εξηγούνται τα πάντα, γιατί δεν είναι τα πάντα εκεί με σκοπό να εξηγηθούν, απλά παραμένουν στο όριο του υποσυνείδητου γρατζουνώντας τους τοίχους του μυαλού ίσα ίσα για να θυμάσαι ότι είναι εκεί, χωρίς όμως να μπορείς να τους δώσεις νόημα ή να τα καταλάβεις. Με άλλα λόγια, σαν κάθε όνειρο που σέβεται τον εαυτό του, έχεις μια εικόνα την οποία θα θυμάσαι το πρωί που θα την περιγράψεις στους φίλους σου, αλλά πίσω της θα υπάρχουν χίλια πράγματα τα οποία θα παραμένουν στην άκρη του μυαλού σου, μα θα εξαφανίζονται κάθε φορά που προσπαθείς να στρέψεις το βλέμμα σου πάνω τους και να τα φέρεις στο φως.

Δεν είμαι σίγουρος τι θέση δίνω στο Inland Empire σε σχέση με τις υπόλοιπες του Lynch, πάντως σίγουρα πιστεύω ότι αξίζει τον κόπο. Περιμένοντας να δω μια από τις πιο αδύναμες και ασυνάρτητες προσπάθειές του, έπεσα στο ακριβώς αντίθετο. I recommend.